De Universiteit van Harderwijk bestaat tegenwoordig nog slechts in de fantasie van Professor Fetze Alsvanouds, een typetje van Aart Staartjes, maar in het verleden bestond ze echt.
De Academiestraat, het Linneaus torentje en de Catharinakapel herinneren nog aan deze universiteit, die in 1648 werd opgericht. Ook de Hortus Botanicus, de universiteitstuin was beroemd. Ook deze is deels bewaard gebleven en nog steeds te bezoeken.
Door het in 1648 al bestaande Gymnasium om te vormen tot Universiteit hoopte men financiële middelen te verwerven uit de provincie Gelderland. Dat gebeurde ook, de Gelderse gewesten zegden zo'n 8.000 gulden per jaar toe, althans dat was hun voornemen. Ze maakten deze belofte echter meestal niet waar, waardoor de universiteit van Harderwijk een van de armste van het land werd. Er kon echter wel gestudeerd worden in de godgeleerdheid, rechten, geneeskunde, filosofie, geschiedenis en welsprekendheid en men kon er promoveren tot de doctorsgraad.
Promoveren
Met promoties kon de universiteit geld binnenhalen, om het schamele budget aan te vullen of als extra toelage voor professoren en docenten. De voorbereidingstijd om te promoveren was in Harderwijk kort. Men hoefde er de colleges niet te volgen, dat mocht elders, en ook het proefschrift mocht men elders schrijven. Studenten van heinde en ver togen naar Harderwijk, lieten hun proefschrift drukken en zochten een professor die hun wilde examineren. Dit gebeurde in het Latijn, de universele taal der wetenschap. Indien de student de rekening betaalde en met goed gevolg zijn ‘rede of dissertatie' uitsprak en het examen hierover doorstond, ontving hij de doctorstitel en bul. In vergelijking met andere universiteiten was Harderwijk goedkoop en men ontliep de kosten van een groot feest. Dubbele reden dus voor arme studenten om naar Harderwijk te komen om juist daar te promoveren.
Beroemde afgestudeerden
Veel beroemd geworden geleerden studeerden af in Harderwijk, zoals Carolus Linneaus, Herman Boerhaave, Herman Willem Daendels, Constatijn Huygens.
In Harderwijk zijn er diverse straten naar geleerden vernoemd. De aanwezigheid van
de hooggeleerde heren en studenten gaf Harderwijk in de 18de eeuw het nodige cachet.
De geur van geleerdheid en belangrijkheid hing in de stad en de middenstand, zoals drukkerijen en tapperijen hebben er flink van meegeprofiteerd. Aan het eind van de 18de eeuw liep het aantal studenten terug en dat had negatieve gevolgen voor de inkomsten, dus ook de hoogleraren trokken weg. In de Franse tijd (1811) werd de Universiteit van Harderwijk door Napoleon opgeheven. Het hoger onderwijs verdween daarmee uit Harderwijk en daarmee ook de studenten die leven in het stadje hadden gebracht. De universiteit werd vergeten alleen het volgende rijmpje bleef over:
Harderwijk is een stad van negotie.
Men verkoopt er bokking, blauwbessen en bullen van promotie
Daarmee werd gesuggereerd dat je in Harderwijk je doctorstitel kon kopen, maar daarvoor is nooit bewijs gevonden. De universiteit van Harderwijk was alleen wat moderner dan de andere Universiteiten en Hogescholen. Helaas kwam dat haar bestaansrecht uiteindelijk niet ten goede.
Op 22 oktober 1811 werdt de universiteit bij decreet van Keizer Napoleon opgeheven
Linnaeus
Linnaeus werd wereld beroemd door zijn systeem om de planten en dieren te ordenen, de binaire (of binominale) nomenclatuur.
Ginkgo Biloba
Op het terrein van de Hortus in Harderwijk staat een Ginkgo Biloba.
Kruidentuin in de Hortus
Aan de voet van het Linnaeustorentje, in de historische binnenstad van Harderwijk, ligt een mooie kruidentuin. In 2014 bestond de deze kruidentuin 25 jaar.