Hoe gaan we om met de energietransitie op Lorentz I, II en III? Dat is de grote vraag waarvoor zo’n zeventig ondernemers naar het Huis van de Stad komen op maandag 3 april 2023. Zij worden bijgepraat door wethouder Martijn Pijnenburg en vertegenwoordigers van Liander, Endura en energieregisseurs van de Bedrijvenkring Harderwijk.
Gemeente als regisseur van verduurzaming“De enige manier om hieruit te komen, is echt samen,” is wethouder Pijnenburgs conclusie. “Als we samen de schouders eronder zetten, gaan we hier samen uitkomen.”
Als wethouder van onder meer economie en duurzaamheid bijt Martijn Pijnenburg om iets na vieren het spits af. “Als college is de energietransitie een van de belangrijkste bouwstenen voor komende jaren. We nemen onze verantwoordelijkheid en hebben 5 miljoen euro vrijgemaakt om verduurzaming te versnellen en extra stappen te zetten.” Pijnenburg benadrukt dat verduurzamen iets is wat je gezamenlijk moet oppakken. Hij ziet de gemeente als investeerder en regisseur. “De gemeente ondersteunt duurzame initiatieven. Zelf geven we graag het goede voorbeeld met bijvoorbeeld zonnecarports bij De Sypel en het volledig verduurzamen van het gemeentelijke wagenpark. We zoeken oplossingen en dat doen we het liefst samen met u als ondernemer.”
De energietransitie is een multidimensionale puzzelGemeente Harderwijk heeft 5 miljoen euro vrijgemaakt om verduurzaming te versnellen
Voorzitter van Bedrijvenkring Harderwijk Erwin Bruinink komt na de wethouder aan het woord. Hij vertelt blij te zijn met de samenwerking met de gemeente. “Dat loopt echt heel erg lekker. Maar ik geloof heilig dat de politiek volgt en wie moet er dan voorop lopen? Dat bent u als ondernemer. Daarom hebben wij als Bedrijvenkring Harderwijk het stokje opgepakt en we gaan kijken wat we kunnen veranderen.” Bruinink noemt het energievraagstuk een echte puzzel in een complex landschap. “Ik ben die puzzel gaan leggen en toen bleken het niet 10 stukjes maar eerder 100 stukjes te zijn en een laag eronder, erboven, een multidimensionale puzzel.”
Netcongestie: het energienet loopt vast
Waarom de energietransitie zo’n ingewikkelde puzzel is daar schijnt René Lemein, relatiemanager bij Liander, licht op. Hij begint met een stukje uitleg. “De landelijke hoofdspanning wordt geleverd door Tennet. Die stuurt energie naar het onderstation in Harderwijk aan de Leuvenemseweg. Daar neemt Liander de energie over. Vanuit dit onderstation leveren we ook aan Putten, Ermelo, Nunspeet, Elburg en de helft van Oldebroek.” Voor het leveren van energie was dit onderstation oorspronkelijk voldoende, maar de vraag groeit. “We gebruiken steeds meer apparaten en daarnaast willen we ook opwek van bijvoorbeeld zonnepanelen en windmolens de andere kant opsturen.”
Lemein laat een kaart zien van de regio met oranje en rode kleuren. “Terugleveren is in de hele regio rood en dat betekent dat we de maximale capaciteit hebben bereikt. We kunnen niet meer opwekken en terugleveren.” De levering van energie staat voor een groot deel op oranje en ook op rood. “Het onderstation aan de Leuvenemseweg heeft de maximale capaciteit bereikt en dat heeft grote gevolgen voor de hele regio Noordveluwe.”We hebben de maximale capaciteit bereikt. We kunnen niet meer opwekken en terugleveren
Netcongestie oplossen door bouwen is niet mogelijk
Liander had plannen om het onderstation uit te breiden en wilde daar in januari 2023 mee beginnen. “Maar door de stikstofregels krijgen we geen toestemming van de provincie. We zijn aan het kijken hoe we dit met elkaar kunnen oplossen.” Daarnaast is Tennet nu landelijk aan het onderzoeken hoe we energie beter kunnen managen. Rond de zomer verwacht Liander daarvan de uitkomst. “Dan weten we of er weer wat meer ruimte komt.” Voor 2029 verwacht Lemein vanuit Tennet nog geen oplossing. Dan hebben we ook nog het regelstation aan de Newtonweg op Lorentz dat z’n maximale capaciteit heeft bereikt. “In overleg met de gemeente krijgen we een nieuwe kavel aan de Archimedesstraat voor een nieuw regelstation. Maar u hoort het al: stikstof.”
Is collectief stroom beheren een oplossing?Door stikstof geen toestemming om uit te breiden
Bouwen blijkt moeilijk, dus een oplossing kan zijn dat we met elkaar op een andere manier met stroom omgaan. “Als netbeheerder mogen we dat niet doen. Wij mogen alleen leveren per aansluiting. Maar collectief als bedrijventerrein zijn er meer mogelijkheden.” Lemein vertelt dat minister Jetten voor Klimaat en Energie bezig is met een wetsvoorstel waardoor bedrijventerreinen collectief energie kunnen regelen. “Als het ene bedrijf iets meer nodig heeft dan kan het andere bedrijf iets minder gebruiken. Hierover kunnen ondernemers samen afspraken maken.”
Lorentz III als testcase voor ‘smart energy hub’Er komt een wet die collectief energie beheren mogelijk maakt
Dat samen afspraken maken, is precies waar in Harderwijk nu naar gekeken wordt. Bert Strijker en Thomas Pesiwarissa zijn door de Bedrijvenkring Harderwijk aangesteld als energieregisseurs. Pesiwarissa begint met het delen van een uitleg: “in een smart energy hub (SEH) komen diverse energiestromen samen in een decentraal netwerk dat de opwerk opslag en het verbruik steeds in een onderlinge balans brengt.”
De energieregisseurs zijn aan het onderzoeken of op bedrijventerrein Lorentz III zo’n smart energy hub kan komen. Dat blijkt ook echt nodig omdat sommige bedrijven nog op de wachtlijst staan voor een Liander aansluiting. Een nieuwe (groot-zakelijke aansluiting) of uitbreiden kan om die reden ook niet.
Slimmer omgaan met energie
De achterliggende gedachte van de smart energy hub is slimmer omgaan met energie, ofwel delen van energie. Als het ene bedrijf op Lorentz III minder energie nodig heeft dan contractueel vastgelegd, dan zou een ander bedrijf daar gebruik van kunnen maken. Pesiwarissa: “dat kunnen we slim regelen met een energiemanagementsysteem en energiehandelsplatform.” Dit zijn virtuele oplossingen die de energie van het bedrijventerrein optimaal kunnen verdelen. Deze virtuele laag kan worden aangevuld met een fysieke laag. Denk daarbij aan batterijen die bij piekbelasting het bedrijventerrein van extra energie voorziet of zonnepanelen met rechtstreekse kabels naar bedrijfspanden.
Samen om tafelVirtuele oplossingen kunnen energie beter verdelen op een bedrijventerrein
Goede ideeën, maar Pesiwarissa heeft wel een voorwaarden: “niets komt van de grond als we niet met z’n allen om tafel gaan. We moeten inventariseren wat elk bedrijf nodig heeft en hoe we dat met elkaar kunnen combineren.” In overleg met de gemeente hopen de energieregisseurs over een maand echt te kunnen starten. Op een vraag uit het publiek over een tijdspanne antwoordt Pesiwarissa: “als we voor de langste dag starten met meten in bedrijfspanden, dan kunnen we 9 maanden later al virtueel bepaalde optimalisaties doorvoeren.
Waterstof in combinatie met windmolens
Een andere oplossing waar de energieregisseurs mee bezig zijn, zijn de mogelijkheden van waterstof in samenwerking met het waterschap. Pesiwarissa: “uit onderzoek is gebleven dat de zuiveringsinstallatie kansrijk is om iets mee te doen. We gaan nu inventariseren welke bedrijven behoefte hebben aan de inzet van waterstof en wie wil meedenken.”
Endura energiescans: advies besparing en opwekking
Dat er iets gedaan moet worden, is duidelijk. Maar wat bedrijven nu daadwerkelijk nodig hebben, dat moet uitgezocht worden. Energiecöoperatie Endura deed in de afgelopen tijd zo’n 150 energiescans, voornamelijk op Lorentz I en II. Elke ondernemer kreeg een uitgebreid advies voor energiebesparing en -opwekking. Doeko Hekstra, technisch adviseur bij Endura kwam er op die manier achter dat maar liefst 132 van de onderzochte bedrijfspanden de mogelijkheid hebben voor zonnepanelen op het dak. “Recente luchtfoto’s laten zien dat heel wat daken nog braak liggen, maar er zijn toch ook veel ondernemers die zonnepanelen gelegd hebben. Veel ondernemers hebben daarnaast wel plannen voor zonnepanelen, maar krijgen niet extra ruimte van de netbeheerder omdat, zoals eerder al gezegd is, het netwerk z’n max heeft bereikt.”
Testcase Pasteurhaven
“De vraag is dan hoe we slimmer kunnen aansluiten,” gaat Hekstra verder. “Dat kan het beste in clusters. Dan kijken we samen met een groep ondernemers wat ze nodig hebben en wat er mogelijk is in samenwerken.” De eerste energiecluster waar Endura mee werkt, is Pasteurhaven. “Daar zien we bijvoorbeeld dat een paar keer per jaar piekvermogen nodig is bij het uit het water halen van boten. Als je dat collectief aanpakt dan heb je misschien Liander niet nodig.”
In de gesprekken met ondernemers in de Pasteurhaven blijkt volgens Hekstra dat er zeker bereidheid is om collectief zaken aan te pakken. “Een positief signaal.” Deze zomer verwacht Endura een advies neer te kunnen leggen. “En dan als het goed gaat denk ik dat we over 2 jaar in beeld hebben wat er mogelijk is op heel Lorenz.”Als je het collectief aanpakt, dan heb je misschien Liander niet nodig
De oplossing is collectief
Wethouder Martijn Pijnenburg vermeldt ter afsluiting dat de gemeente een brandbrief heeft gestuurd om het onderstation van Liander toch te laten uitbreiden. Er zijn gesprekken met provincie en ministerie in de hoop op een creatieve oplossing. “Het is ontzettend frustrerend. Ik denk wel dat de neuzen dezelfde kant op staan, maar een alternatief dat uitkan, hebben we nog niet.” Daar reageert energieregisseur Bert Strijker op: “de oplossing zit ‘m eerder in met elkaar collectief iets afspreken. Als wij aan Liander kunnen laten zien dat dit kan, dan komen er meer mogelijkheden.” Ook René Lemein van Liander staat positief tegenover dit idee: “collectief afspraken maken om energie te verdelen, moet wettelijk nog worden vastgelegd. De minister had beloofd dat dit in Q2 zou gebeuren, misschien iets later, maar de mogelijkheid komt er wel.”
Bedrijvenkring Harderwijk roept bedrijven op om mee te doen aan de inventarisaties zodat we straks een beter beeld hebben van de wensen, behoeften en mogelijkheden om energie beter te verdelen. U kunt hiervoor contact opnemen met de energieregisseurs via [email protected]. Uiteraard kan dat ook via de lokale parkmanager Marion van Gils via [email protected]
