Door Harry Schipper – Op de betonnen sokkel van een voormalige radarinstallatie in de Natuurtuin Harderwijk, in de oorlog onderdeel van Stellung Hase, komt later dit jaar een monument te staan.
Het monument is feitelijk een metalen kunstwerk dat doet denken aan de radar-schotel-installatie die ooit op de sokkel stond en nu met korte tekstregels fragmentjes uitlicht uit het dagelijks leven in Harderwijk tijdens de Tweede Wereldoorlog
(Bestaande situatie)
Achter de realisering van het monument staat de Ermelose stichting ‘The Vanneau Foundation’, die zich kort gezegd inspant om bijzonder erfgoed met historische waarde zichtbaar en toegankelijk te maken. Het stichtingsbestuur heeft voor het ontwerp een succesvol beroep gedaan op de Ermelose Oak-Studio en Cell Studio uit Harderwijk, die er samen voor tekenden.
Stellung Hase was een radarpost die deel uitmaakte van de luchtafweer die de Duitsers in de oorlog lieten bouwen. Met grote schotelantennes verspreid door heel Nederland detecteerden de Duitsers de geallieerde bommenwerpers die vanuit Engeland via Nederland op en neer vlogen om voornamelijk doelen in Duitsland te bombarderen. Langs Harderwijk kwamen veel geallieerde vliegtuigen langs, omdat ze boven het IJsselmeer minder kans maakten om door luchtafweer geraakt te worden. Maar de Duitsers stuurden er direct na een radardetectie ook jachtvliegtuigen op af, waardoor er alsnog veel geallieerde vliegtuigen boven het IJsselmeer werden neergehaald.
In 1943 voegde de Duitse bezetter ook radiotorens toe aan Stellung Hase. Met zogeheten Y-peilers konden de radartorens in samenspel met de radiotorens door echolocatie vrij nauwkeurig de posities bepalen van vijandelijke toestellen. De radiotorens zorgden vervolgens voor het contact tussen Stellung Hase en de Duitse jachtvliegtuigen.
Van de Harderwijkse luchtafweerpost is de betonnen sokkel waarop de schotelantenne en restanten van radartorens stonden altijd zichtbaar en bewaard gebleven in de Natuurtuin aan de Stadsweidense kant van de snelweg A28.
Drie jaar geleden, in 2019 werden ook de restanten blootgelegd van twee radartorens en het afweergeschut bij de aanleg van het Crescentpark in Drielanden, aan de andere kant van de snelweg. Alle vier de plekken zijn door de gemeente Harderwijk tot gemeentelijk monument aangewezen. Op aandringen van de Harderwijkse historische vereniging Herderewich heeft de gemeente er ook borden bijgeplaatst die uitleg geven wat voorbijgangers zien.
De Stichting Vanneau wil met het kunstwerk dat dit jaar wordt onthuld een stukje historie zichtbaar maken en levend houden. Ze schrijft erover: “De radar detecteert wat er in de omgeving gebeurt en maakt het inzichtelijk. Zo worden de gebeurtenissen uit Harderwijk tijdens 1940-45 geïntegreerd in het monument en dichterbij gebracht.
De bezoeker heeft toegang tot het monument via een trap. Van binnenuit blijft de omgeving van de natuurtuin goed zichtbaar maar zorgt de metalen schil van het monument toch voor een soort van intimiteit die ruimte geeft tot reflectie en bezinning.”
(concept ontwerp)
