Donderdagmiddag 3 oktober 2024 onthulde wethouder Martijn Pijnenburg het monument Stellung Hase in de Natuurtuin Harderwijk. Ongeveer 50 mensen waren aanwezig bij de onthulling.
Het monument is feitelijk een metalen kunstwerk dat doet denken aan de radar-schotel-installatie die ooit op de sokkel stond en nu met korte tekstregels fragmentjes uitlicht uit het dagelijks leven in Harderwijk tijdens de Tweede Wereldoorlog.Op de betonnen sokkel van een voormalige radarinstallatie in de Natuurtuin Harderwijk, in de oorlog onderdeel van Stellung Hase, staat sinds vandaag het monument Stellung Hase
De Vanneau Stichting heeft een belangrijke rol gespeeld in de totstandkoming van het monument, en ik kan wel zeggen dat het er wellicht niet was geweest als zij niet zo genereus waren. Echter, zij hebben het monument niet gerealiseerd; zij zijn één van de financiers. De realisatie lag in handen van Cell Studio en Oak. De initiële opdracht is gegeven door de gemeente Harderwijk, die ook mede-financier is. Het concept en ontwerp waren al klaar toen de stichting aan boord kwam. Zowel Cell Studio, Oak als Staal en Zo (fabricage) zijn in het diepe gesprongen en hebben dit project omarmd door veel van hun eigen tijd te investeren.
Stellung Hase was een radarpost die deel uitmaakte van de luchtafweer die de Duitsers in de oorlog lieten bouwen. Met grote schotelantennes verspreid door heel Nederland detecteerden de Duitsers de geallieerde bommenwerpers die vanuit Engeland via Nederland op en neer vlogen om voornamelijk doelen in Duitsland te bombarderen. Langs Harderwijk kwamen veel geallieerde vliegtuigen langs, omdat ze boven het IJsselmeer minder kans maakten om door luchtafweer geraakt te worden. Maar de Duitsers stuurden er direct na een radardetectie ook jachtvliegtuigen op af, waardoor er alsnog veel geallieerde vliegtuigen boven het IJsselmeer werden neergehaald.
In 1943 voegde de Duitse bezetter ook radiotorens toe aan Stellung Hase. Met zogeheten Y-peilers konden de radartorens in samenspel met de radiotorens door echolocatie vrij nauwkeurig de posities bepalen van vijandelijke toestellen. De radiotorens zorgden vervolgens voor het contact tussen Stellung Hase en de Duitse jachtvliegtuigen.
Van de Harderwijkse luchtafweerpost is de betonnen sokkel waarop de schotelantenne en restanten van radartorens stonden altijd zichtbaar en bewaard gebleven in de Natuurtuin aan de Stadsweidense kant van de snelweg A28.
Vijf jaar geleden, in 2019 werden ook de restanten blootgelegd van twee radartorens en het afweergeschut bij de aanleg van het Crescentpark in Drielanden, aan de andere kant van de snelweg. Alle vier de plekken zijn door de gemeente Harderwijk tot gemeentelijk monument aangewezen. Op aandringen van de Harderwijkse historische vereniging Herderewich heeft de gemeente er ook borden bijgeplaatst die uitleg geven wat voorbijgangers zien.
De bezoeker heeft toegang tot het monument via een trap. Van binnenuit blijft de omgeving van de natuurtuin goed zichtbaar maar zorgt de metalen schil van het monument toch voor een soort van intimiteit die ruimte geeft tot reflectie en bezinning.”
