Op 4 en 5 februari 1825 werd de Noordwest-Veluwe getroffen door een verwoestende overstroming van de Zuiderzee. Een stormvloed zorgde voor enorme schade: dorpen overstroomden, mensen verloren hun huizen en vee. Bijna dertig inwoners van de Noordwest-Veluwe verloren hun leven.
Met het project 1825, de vergeten ramp brengt het Streekarchivariaat Noordwest-Veluwe (SNWV) onder de naam Noord-Veluws Archief (NoVA) deze bijna vergeten hoofdstuk uit onze geschiedenis opnieuw tot leven.Deze ramp, vergelijkbaar met de Watersnoodramp van 1953, had blijvende impact op de samenleving en het landschap. Toch is deze ramp een vergeten geschiedenis in Gelderland
1825, de vergeten ramp
Met de start van 1825, de vergeten ramp in 2025 duikt het Noord-Veluws Archief, in samenwerking met diverse erfgoed- en cultuurpartners, diep in deze verborgen geschiedenis. Dit project laat zien dat de sporen van de ramp nog steeds zichtbaar zijn in het landschap en in de archieven. Door diverse publieksactiviteiten en bijzondere archiefstukken worden de verhalen van de slachtoffers opnieuw verteld.
“Door middel van een reizende tentoonstelling, lezingen, een fietsroute en een theatervoorstelling hopen we deze watersnood onder de aandacht te brengen bij inwoners en bezoekers van de regio” zegt Mariëlle Bos, PR- en educatiemedewerker bij het SNWV. “De meeste inwoners zijn niet bekend met het archief en de documenten die bewaard worden. Voor ons is dit project een mooie kans om juist ook die archiefcollectie onder de aandacht te brengen en inwoners kennis te laten maken met deze bijzondere vergeten geschiedenis” zegt Mirjan Bultman-Wessel, beleidsmedewerker dienstverlening.
Uniek project
“Bijzonder trots zijn we ook op de unieke samenwerking met diverse partners, zoals Stadsmuseum Harderwijk, Museum Elburg, Noord-Veluws Museum, Boerderijmuseum ‘De Bovenstreek’, Museum het Pakhuis, Stadsarchief Kampen, Stichting 8081 en Oudheidkundige Vereniging Arent thoe Boecop. Voor het SNWV is het de eerste keer dat we zo’n groot publieksproject met zoveel partners lanceren” zegt Mariëlle. “Het is een regio breed project. Door een fantastische bijdrage van de Provincie Gelderland kan dit project mogelijk gemaakt worden.”
Bezoekers van de tentoonstelling maken niet alleen maar kennis met deze vergeten ramp, maar worden ook aan het denken gezet over het heden. Mirjan: “We zeggen altijd dat je in het heden kunt leren van het verleden. Vanuit die gedachte is ook het Waterschap Vallei en Veluwe betrokken bij het project. Het waterschap levert niet alleen een financiële bijdrage, maar komt ook aan het woord tijdens de expositie. Wie weet kunnen wij nog wat opsteken van de negentiende-eeuwse Veluwenaar.”
Onderzoek
Tijdens de voorbereidingen is er veel (archief)onderzoek gedaan naar de watersnoodramp. In de collectie van NoVA is een bijna volledig archief van de Commissie Zeevloed te vinden. Deze commissie was gevestigd in Elburg en droeg zorg voor de inzameling van geld en goederen voor de slachtoffers en een goede verdeling daarvan. Door de gedetailleerde administratie is precies na te gaan welk gezin schade had en hoeveel ze daarvoor gecompenseerd kregen. Een bijzondere brief in dit archiefblok is dat van de Prins van Oranje die in 1825 maar liefst 500 gulden schonk aan de slachtoffers van de ramp in Doornspijk. Het archief was echter kwetsbaar, daarom is het gedigitaliseerd. Alle scans zijn nu te raadplegen via de website. Voor stamboomonderzoekers een prachtige aanvullende bron. Naar aanleiding van het onderzoek worden ook twee artikelen gepubliceerd in het themanummer van het Tijdschrift voor Waterstaatsgeschiedenis dat begin 2025 uitkomt.
Noord-Veluws Archief
“1825, de vergeten ramp doen we inderdaad onder de naam Noord-Veluws Archief” zegt Mariëlle. “Dit komt doordat het Streekarchivariaat Noordwest-Veluwe samen met Streekarchief Epe, Hattem en Heerde medio 2025 samengaan in de archiefdienst Noord-Veluws Archief. De samenvoeging is het moment voor een nieuwe naam en huisstijl. We wilden voorkomen dat we halverwege het project de vormgeving moesten veranderen. Daarom is ervoor gekozen om nu al de nieuwe naam te gebruiken voor 1825, de vergeten ramp.”
Ben je benieuwd naar de verhalen van de watersnoodramp tweehonderd jaar geleden? Kijk dan op www.noordveluwsarchief.nl. Daar vind je alle activiteiten die NoVA in 2025 organiseert en extra achtergrondinformatie over de vergeten ramp van 1825.
