Vilmos Huszár, de grote onbekende van De Stijl

Stadsmuseum Harderwijk opent de tentoonstelling ‘Huszár van De Stijl’ en brengt een catalogus uit van het werk van Huszár dat op de tentoonstelling te zien is.

‘Mijn Huszár van De Stijl.’ Aldus Sjarel Ex, directeur van Museum Boijmans van Beuningen. Ex werkte begin jaren tachtig aan de reconstructie van leven en werk van Vilmos Huszár, een onbekende oprichter van De Stijl. Ex verleent als adviseur zijn medewerking bij het samenstellen van de tentoonstelling en opende deze op zaterdag 20 mei 2017.

Vilmos Huszár van grote onbekende naar de grote bekende
‘Vilmos Huszár intrigeerde me. Hij was een van de oprichters van het tijdschrift. In De Stijl schreef hij puntige stukjes met een grappig soort stelligheid, waarin hij deelnam aan de artistieke discussies van de beweging’, vertelt Ex.   

Huszárs stellingnames in artistieke discussies kregen reliëf van binnenuit. Bijvoorbeeld het punt of abstractie uit zichzelf kon ontstaan of uitsluitend ontleend kon worden aan een natuurlijk uitgangspunt, een discussie die in 1918 speelde. Huszár vond van wel, abstractie was in zijn ogen dus geen afgeleide van figuratie.

Hij was er eerder en vooruitstrevender mee dan Theo van Doesburg. Een tweede debat ging over het opheffen van figuur en grond, dat wil zeggen het niet toepassen van enige vorm van voor- en achtergrond of perspectief. Iets waar ook Van der Leck en Mondriaan mee experimenteerden. Huszár maakte in die jaren abstracte werken waarbij voor- en achtergrond verweven raakten.

Nu, jaren later, is er speciale aandacht voor deze grote onbekende van De Stijl, die door deze tentoonstelling in het Stadsmuseum Harderwijk uitgroeit tot een grote bekende van De Stijl. 

De Stijl revisited
‘Ik houd er niet van om musea vol te stoppen’, schreef Huszár in de beginjaren van De Stijl in een brief aan zijn vriend Chris Beekman. Het verklaart misschien waarom het grootste deel van zijn vroege oeuvre uit de jaren 1917-1918 verdween – vermoedelijk door hemzelf vernietigd - maar dat draait niemand meer terug.

Op de Veluwe kwam hij tot andere inzichten. In de tweede helft van de jaren vijftig stond De Stijl bij Huszár opnieuw in de belangstelling en hij hernam het werken in de trant van de jaren twintig. En tamelijk dicht bij de manier van werken van Van der Leck. Dus met gebruik van constructieve vlakken, kwadraten, paralellogrammen en strepen, in primaire kleuren, badend in een zee van titaanwit. Soms vormen die vlakken samen een natuurlijke figuur, soms blijft de compositie abstract.



Dat deze nieuwe De Stijl-werken uit de periode 1955-1960 de plek innamen van zijn verdwenen oeuvre uit zijn De Stijl-jaren gebeurde bijvoorbeeld in de collectie Thyssen-Bornemisza in Lugano (nu in Madrid) en het Museum of Modern Art in New York, waar ze echter tot de dag van vandaag foutief met het jaartal 1918 aan de muur hangen.

Huszár verwierf in de luwte van het landelijke Hierden steun van de omgeving en werd een geliefde verschijning, niet in het minst door het zeer toegankelijke werk dat hij ook maakte en waarin Hierdenaren zich volop konden herkennen.

Tentoonstelling

De tentoonstelling Huszár van De Stijl is te bezoeken in het Stadsmuseum Harderwijk, van 21-05-2017 tot 07-01-2018. Deze tentoonstelling geeft een bijzonder compleet beeld  van leven en werk van Huszár in Hierden. Vanaf eind jaren dertig werkte hij in de luwte van de Veluwe. Wie was Huszár? Waar stond hij voor? In een aantal lezingen wordt hierop antwoord gegeven. Raadpleeg de website van het museum: www.stadsmuseum-harderwijk.nl.

Huszár en De Stijl 

Waar draait het om,
vorm, kleur of dynamiek?
Figuren die schaatsers worden,  
achtergronden die verdwijnen?
Als orde geometrisch beweegt
wat is dan stilstand?
Stilstand wordt beweging,
zoals ooit Herz Huszàr werd
rechthoeken vervolgens kleur kregen,
schilderkunst architectuur werd,
Boedapest tenslotte Hierden
en leven dood.
Beeldende compositie als
stilistische verandering
en vlakken die in elkaar grijpen,
worden een beredeneerde verhouding.  
 
Esthetische beschouwing met
stijlgenoten klinkt als echo door:
'Als wij elkaar niet goed begrijpen  
hoe moet het dan met het publiek gaan?'
Zou dan een stijlbreuk daadwerkelijk
tot andere visies leiden
of een afrekening met De Stijl,
om in essentie te eindigen
als ‘de grote onbekende’? Object, doek en palet,
daar draait het om. 
 
Harderwijk 20 mei 2017
Wietse Hummel 
 
Stadsgedicht ter gelegenheid van de opening van de expositie ‘Huszár van De Stijl’ in het Stadsmuseum Harderwijk in het kader van de landelijke viering ‘100 jaar De Stijl’. Vilmos Huszár was één van de oprichters van De Stijl, geboren in Boedapest en overleden in zijn laatste woonplaats Hierden. Eén van zijn bekende composities heet ‘Schaatsenrijders’. Hij werd ‘de grote onbekende’ van De Stijl genoemd. In de laatste fase van zijn leven liep zijn gezichtsvermogen sterk achteruit. Hij gebruikte op het laatst drie brillen: één om zijn onderwerp te kunnen zien, één voor het doek en één voor zijn palet.